“Ben, size taarruz emretmiyorum; ölmeyi emrediyorum! Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimize başka kuvvetler ve komutanlar gelebilir.”
Büyük bir kararlılıkla Milli Mücadele’yi başlattı, işgal altında yaşayan halka umut oldu, hiç yılmadı ve zafere ulaştı. Yol arkadaşları ve kahraman halkla bütünleşerek dünya tarihinin ender görülen zaferlerinden birinin mimarı oldu.

Yaşamının yarısından fazlasını savaş meydanlarında geçiren, 10 Nisan 1950'de vefat eden, Türkiye'nin ikinci ve son Mareşali Fevzi Çakmak, İzmir'in işgaline karşı durması başta olmak üzere verdiği kararlarla Milli Mücadele’nin en önemli isimlerinden biri olarak tarihteki yerini aldı.

Kazım Özalp hayatını cephelerde, savaşlarda ve Anadolu’da mücadele ederek geçirdi. 1920 Nisanında Anzavur’a karşı yaptığı başarılı harekatla Atatürk’ün takdirini kazandı. Sakarya mevzilerinde ordunun sağ kanadındaki birliklerini başarı ile yönetti. TBMM açıldığı zaman Karesi (Balıkesir) milletvekili olarak meclise girdi ve Milli Savunma Bakanı seçildi. Önemli işlere imza attığı Büyük Taarruz Zaferi’nden sonra Orgeneral oldu.

Mustafa Kemal Paşa’nın “Mesela hiçbir sıfat ve selahiyetin olmaksızın Anadolu’ya geçmek ve orada kurtuluş çarelerini aramak için en müsait mıntıka ve beni o mıntıkaya götürecek en kolay yol neresi olabilir?” sorusuna, “Mıntıkalar çok! Yollar çok!” cevabını veren İsmet Paşa, Kurtuluş Savaşı’nın tüm süreçlerinde kritik öneme sahip başarılara imza attı.

1921’de Anadolu’ya geçerek Milli Mücadele’ye katıldı. Hem Sakarya Meydan Savaşı’nın hem de Büyük Taarruz’un mimarlarındandı. Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşlarında Cephe Kurmay Başkanlığı görevini başarıyla yürüttü.

İstanbul'dan bizzat kendisine gönderilen ve Mustafa Kemal Paşa'yı tutuklamasını emreden telgrafa rağmen “Ben ve kolordum emrinizdedir Paşam!” diyerek Milli Mücadele’ye katıldı. Ardından Erzurum Kongresi'nin düzenlenebilmesi için büyük gayret gösterdi ve askeri güvenliği sağladı. Milli Mücadele boyunca Doğu Cephesi Komutanlığı yaptı ve başarıları sebebiyle İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi.

İşgal sırasında İzmit’ten Ankara’ya ilerleyen İngiliz birliklerine ateş açma emrini vererek Kurtuluş Savaşı’nı fiilen başlatan ilk komutan oldu ve savaş boyunca mühim görevler üstlendi. Kurtuluş Savaşı yıllarında üstlendiği Moskova Büyükelçiliği görevini başarıyla yürüttü ve Türkiye’nin kuzeydoğu sınırlarını belirleyen Moskova Antlaşması’nı imzaladı.

Hayatı cephelerde, savaş alanlarında geçen Halit Bey, II. İnönü Savaşı’na Sağ Cenah Grubu Kumandanı unvanı ile katıldı. Kütahya ve Eskişehir’in kurtarılması sırasında büyük emekleri geçti. Düşmanın Gemlik, Mudanya, Bandırma sahil şeridinden kaçmasını engellemek amacıyla çalışmalarda bulundu ve Gemlik’ten Bandırma’ya uzanan sahil şeridinde düşmana tek kaçış noktası bırakmadı.

Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1922'de Kurtuluş Savaşı'na katılmak üzere İnebolu'ya geldi. 23 Ocak 1922 tarihinde 1. Ordu Kurmay Başkanı olarak atandı. 9 Eylül’de İzmir’e giren ilk komutanlardan oldu. Büyük Taarruz'dan sonra 18. Tümen Komutanı olarak görevine devam etti.

Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi’nde Mustafa Kemal’in komutasındaki 19. Tümen’de Kurmay Başkanı olarak hizmet verdi. Mütareke yıllarında Genelkurmay’da şube müdürlüğü yaparken, Yarbay rütbesiyle Anadolu’ya geçerek Kurtuluş Savaşı’na katıldı. Birinci ve İkinci İnönü Savaşlarında, Sakarya Meydan Savaşı’nda, Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı’nda tüm görevlerini başarıyla yerine getirdi.

28 Ocak 1921’de Anadolu’ya geçti ve 12. Tümen Komutanlığına atandı. Bir yıl kadar Milli Savunma Bakanlığı Müsteşarlığı’nda bulundu. 1922’de 2. Kolordu Kumandanlığına, 1933’de 6. Kolordu Komutanlığına atandı.

1920’de Ankara’ya geldi ve Tümen Komutanı olarak Milli Mücadele’ye katıldı. 1921’de Albaylığa yükseldi, Grup Komutanı ve Kolordu Komutanı olarak Milli Mücadele boyunca savaştı. Büyük Taarruz’daki başarıları sebebiyle 1922’de Generalliğe yükseltildi, 1924’de Berlin Büyükelçiliğine atandı.

1920’de Yüksek Askeri Şura Üyesi iken İngilizler tarafından tutuklanarak Malta’ya sürüldü. Dönüşünde Anadolu’ya geçti ve Milli Mücadele’ye katıldı. Sert mizaçlı, çok dürüst ve üstün karakterli bir komutan olan Yakup Şevki Paşa, geniş askeri bilgisi ve yetenekleriyle birliklerini kısa sürede Büyük Taarruz’a hazırladı. Dumlupınar Meydan Muharebesi’nde ve Takip Harekatı’nda ordusunu fedakarlık örnekleri vererek idare etti.

Albay Reşat, 27 Ağustos 1922’de 57. Tümen Komutanı iken birliğinin emredilen saatte Çiğiltepe’yi alamamış olması nedeniyle intihar etti. Birlik tam on dakika sonra Çiğiltepe’ye hakim oldu fakat Albay Reşat için görevini zamanında yerine getirmek her şeyden daha önemliydi. Onun hikayesi yıllar geçse dahi dilden dile aktarılmaya devam etti.

Kurtuluş Savaşı'nın başlarında 12. Kolordu Kumandanlığına atandı. Birliğinin başında Milli Mücadele boyunca ateş hattında bulundu. Kurtuluş Savaşı'nın son yılındaki çarpışmalarda Afyon, Alaşehir, Uşak, Altıntaş çevresinde süvarileri ile büyük hizmet verdi. Kaçış halindeki işgal kuvvetlerini kovalayarak İzmir'e giren ilk süvari birlikleri de Fahrettin Paşa’nın komutasındaydı.

Asıl adı Mehmet Sait olan Şahin Bey, Fransız işgal kuvvetlerine erzak taşıyan yüz elli arabalık konvoyu bozguna uğratarak Antep’in kurtuluş mücadelesini başlattı. “Düşman cesedimi çiğnemeden Antep’e giremez!” sözüyle tarihe geçti.

Makbule Hanım, Gördes’in ileri gelen ailelerinden birinin kızıydı. Henüz 19 yaşındayken eşiyle beraber Kuvayı Milliye güçlerine katıldı ve Yunan kuvvetleriyle yapılan birçok çatışmada yer aldı. Yiğitliğiyle silah arkadaşlarına cesaret veren Makbule Hanım, henüz hayatının baharındayken Akhisar’da şehit düştü.

Kahramanmaraş’ta süt satarak ve imamlık yaparak geçimini sağladığı için asıl adı olan Ali yerine Sütçü İmam olarak tanındı. Düşman askerlerinin üç Türk kadınına saldırıp peçelerini açmak istemeleri üzerine düşmana ilk kurşunu atan Sütçü İmam, Kahramanmaraş’taki kurtuluş hareketini başlattı.

Kurtuluş Savaşı sırasında cepheye silah taşıyarak mücadeleye yardımcı olan Satı Çırpan, savaş öncesinde çiftçilik yapıyordu. Savaştan sonra köyünün muhtarlığını yapan Satı Çırpan, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne giren ilk kadın milletvekillerinden biri oldu.

9 yaşından itibaren babasıyla beraber cephede savaşan Nezahat Onbaşı, henüz 12 yaşındayken Onbaşı rütbesini hak etti. Konya İsyanı, I. ve II. İnönü Savaşları, Sakarya ve Gediz Muharebelerinde silah taşıyarak İstiklal Savaşı’nın kahramanları arasında yer aldı.

Yunan işgali altında olan Aydın’da, Malgaç Baskını ile düşmana ilk darbeyi vuran ve bölgedeki istiklal mücadelesini başlatan efe oldu. Alçak gönüllülüğü ile halkın sevgisini kazanan ve “Efelerin Efesi” türküsü ile anılan kahramanın evi, Kültür Bakanlığı tarafından Yörük Ali Efe Müzesi adıyla ziyaretçilere açıldı.

Kurtuluş Savaşı’nın yiğit bir savaşçısı olan Kara Fatma, 300 kişilik Kuvayı Milliye güçleriyle beraber İzmit, Bursa, Adapazarı ve Bilecik’te işgalcilere büyük kayıplar verdirdi. Bursa’nın işgalden kurtulmasında önemli katkıları oldu.